رخ یار

?اَعوذُ باللّهِ مِنَ الشَّیطانِ الرَّجیم?
« هٰا أَنْتُمْ أُولاٰءِ تُحِبُّونَهُمْ وَ لاٰ يُحِبُّونَكُمْ وَ تُؤْمِنُونَ بِالْكِتٰابِ كُلِّهِ وَ إِذٰا لَقُوكُمْ قٰالُوا آمَنّٰا وَ إِذٰا خَلَوْا عَضُّوا عَلَيْكُمُ اَلْأَنٰامِلَ مِنَ اَلْغَيْظِ قُلْ مُوتُوا بِغَيْظِكُمْ إِنَّ اَللّٰهَ عَلِيمٌ بِذٰاتِ اَلصُّدُورِ»
 هان، شما کسانى هستید که آنان را دوست دارید، و[حال آنکه ] آنان شما را دوست ندارند، و شما به همهء کتابها[ى خدا] ایمان دارید؛ و چون با شما برخورد کنند مى گویند: «ایمان آوردیم.» و چون [با هم ] خلوت کنند، از شدت خشم بر شما، سر انگشتان خود را مى گزند. بگو: «به خشم خود بمیرید» که خداوند به راز درون سینه ها داناست.
(آل عمران/119)

در این آیه می‌فرماید: «شما ای جمعیت مسلمانان! آنان را روی خویشاوندی و یا همجواری و یا به علل دیگر دوست می‌دارید، غافل از این که آنها شما را دوست نمی‌دارند، در حالی که شما به تمام کتابهایی که از طرف خداوند نازل شده (اعم از کتاب خودتان و کتابهای آسمانی آنها) ایمان دارید، ولی آنان به کتاب آسمانی شما ایمان ندارند» (ها أَنْتُمْ أُولاءِ تُحِبُّونَهُمْ وَ لا یُحِبُّونَکُمْ وَ تُؤْمِنُونَ بِالْکِتابِ کُلِّهِ)
سپس قرآن چهره اصلی آنها را معرفی کرده، می‌گوید: «این دسته از اهل کتاب منافق هستند، چون با شما ملاقات کنند، می‌گویند ما ایمان داریم و آیین شما را تصدیق می‌کنیم، ولی چون تنها شوند، از شدت کینه و عداوت و خشم سر انگشتان خود را به دندان می‌گیرند» (وَ إِذا لَقُوکُمْ قالُوا آمَنَّا وَ إِذا خَلَوْا عَضُّوا عَلَیْکُمُ الْأَنامِلَ مِنَ الْغَیْظِ).
ای پیامبر! «بگو: با همین خشمی که دارید، بمیرید» و این غصّه تا روز مرگ دست از شما برنخواهد داشت (قُلْ مُوتُوا بِغَیْظِکُمْ).

(مصداقی از همان مرگ بر آمریکا، که زمزمه هر انسان آزاده ایست)
شما از وضع آنها آگاه نبودید، و خدا آگاه است «زیرا خداوند از اسرار درون سینه‌ها باخبر است» (إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ). 

«تفسیر نمونه/ ذیل آیه 119، سوره آل عمران»

?اَعوذُ باللّهِ مِنَ الشَّیطانِ الرَّجیم?
«إِنْ تَمْسَسْكُمْ حَسَنَةٌ تَسُؤْهُمْ وَ إِنْ تُصِبْكُمْ سَيِّئَةٌ يَفْرَحُوا بِهٰا وَ إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا لاٰ يَضُرُّكُمْ كَيْدُهُمْ شَيْئاً إِنَّ اَللّٰهَ بِمٰا يَعْمَلُونَ مُحِيط»
اگر به شما خوشى رسد آنان را بد حال مى کند؛ و اگر به شما گزندى رسد بدان شاد مى شوند؛ و اگر صبر کنید و پرهیزگارى نمایید، نیرنگشان هیچ زیانى به شما نمى رساند؛ یقینا خداوند به آنچه مى کنند احاطه دارد.
(آل عمران/120)

♦از این به بعد آیاتی شروع می‌شود که در باره یک حادثه مهم و پردامنه اسلامی یعنی جنگ «احد» نازل شده.
♦در آغاز اشاره به بیرون آمدن پیامبر ص، از مدینه برای انتخاب لشکرگاه در دامنه احد کرده و می فرماید: «به خاطر بیاور ای پیامبر! آن روز را که صبحگاهان از مدینه از میان بستگان و اهل خود بیرون آمدی تا برای مؤمنان پایگاههایی برای نبرد با دشمن آماده سازی و خداوند شنوا و داناست» (وَ إِذْ غَدَوْتَ مِنْ أَهْلِکَ تُبَوِّئُ الْمُؤْمِنِینَ مَقاعِدَ لِلْقِتالِ وَ اللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ).
♦سپس به گوشه دیگری از این ماجرا اشاره کرده می‌فرماید: «در آن هنگام دو طایفه از مسلمانان (که طبق نقل تواریخ «بنو سلمه» از قبیله اوس و «بنو حارثه» از قبیله خزرج بودند) تصمیم گرفتند که سستی به خرج دهند و از وسط راه به مدینه باز گردند» (إِذْ هَمَّتْ طائِفَتانِ مِنْکُمْ أَنْ تَفْشَلا).
♦علت این تصمیم شاید این بود که آنها از طرفداران نظریه «جنگ در شهر» بودند و پیامبر با نظر آنها مخالفت کرده بود، اما چنانکه از ذیل آیه استفاده می‌شود آن دو طایفه به زودی از تصمیم خود بازگشتند، و به همکاری با مسلمانان ادامه دادند، لذا قرآن می‌گوید: «خداوند یاور و پشتیبان این دو طایفه بود و افراد با ایمان باید بر خدا تکیه کنند» (وَ اللَّهُ وَلِیُّهُما وَ عَلَی اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ)
«تفسیر نمونه/ ذیل آیه 121، سوره آل عمران»

?اَعوذُ باللّهِ مِنَ الشَّیطانِ الرَّجیم?
«وَ إِذْ غَدَوْتَ مِنْ أَهْلِكَ تُبَوِّئُ اَلْمُؤْمِنِينَ مَقٰاعِدَ لِلْقِتٰالِ وَ اَللّٰهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ»
و[یاد کن ] زمانى را که [در جنگ احد] بامدادان از پیش کسانت بیرون آمدى [تا] مؤمنان را براى جنگیدن، در مواضع خود جاى دهى، و خداوند، شنواى داناست.
(آل عمران/121)
?اَعوذُ باللّهِ مِنَ الشَّیطانِ الرَّجیم?
«إِذْ هَمَّتْ طٰائِفَتٰانِ مِنْكُمْ أَنْ تَفْشَلاٰ وَ اَللّٰهُ وَلِيُّهُمٰا وَ عَلَى اَللّٰهِ فَلْيَتَوَكَّلِ اَلْمُؤْمِنُونَ»
آن هنگام که دو گروه از شما بر آن شدند که سستى ورزند با آنکه خدا یاورشان بود. و مؤمنان باید تنها بر خدا توکل کنند.
(آل عمران/122)
آنگاه كه دو گروه از شما بر آن شدند كه (در جنگ) سستى كنند، امّا خداوند ولىّ آنان بود (و به آنان كمك كرد كه از اين فكر باز گردند،) پس مؤمنان تنها به خدا توكّل كنند.

???

نکته ها:

دو گروه از مسلمانان به نام‌هاى «بنوسلمه» از قبيله‌ى اوس و «بنوحارثه» از قبيله‌ى خزرج، تصميم گرفتند كه از شركت در جنگ احد خوددارى كنند. دليل سستى اين دو گروه را عوامل‌متعدّدى ذكر كرده‌اند:
♦1. ترس از دشمن كه بيش از مسلمانان بودند.

♦2. ناراحتى از اين‌كه چرا در مقام مشورت به رأى ما توجّه نشد و در شهر سنگر نگرفتند.
♦3. ايراد به اينكه چرا پيامبر اجازه نداد يهوديانِ هم پيمان، به آنان كمك كنند.

ولى خداوند با لطف خود اين دو گروه را از افتادن به دام گناه و فرار از ميدان جنگ درامان نگه داشت و به جز عدّه اندكى، همگى از تصميم خود برگشته و همراه سپاهيان اسلام به ميدان احد آمدند.

???

پیام ها:

♦1- خداوند از تصميم‌هاى ما آگاه است و پيامبرش را از افكار مردم آگاه مى‌سازد.

«إِذْ هَمَّتْ»
♦2- همه‌ى كسانى كه به جبهه جنگ مى‌روند يكسان نيستند. «طائِفَتانِ … أَنْ تَفْشَلا»
♦3- وجود عناصر سست بنياد در جبهه‌ها، عامل شكست و خطر است. «تَفْشَلا»
♦4- اگر انسان تحت ولايت خدا نباشد، سست مى‌شود. «أَنْ تَفْشَلا وَ اللَّهُ وَلِيُّهُما»
♦5- خداوند مؤمنان را به حال خود رها نمى‌كند و در مواقع حساس دست آنان را مى‌گيرد. «وَ اللَّهُ وَلِيُّهُما»
♦6- فكر گناه، اگر به مرحله‌ى عمل نرسد، انسان را از تحت ولايت الهى خارج نمى‌كند. «هَمَّتْ … وَ اللَّهُ وَلِيُّهُما»
♦7- يگانه داروى سستى، توكّل بر خداست كه اين دارو تنها در دست مؤمنان است. «وَ عَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ»
♦8- ايمان و توكّل بر خداوند، عامل پيروزى است. «هَمَّتْ … أَنْ تَفْشَلا وَ اللَّهُ وَلِيُّهُما وَ عَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ»
«تفسیر نور/ ذیل آیه 122، سوره آل عمران»