تفسیر آیات ۱۳۸ تا ۱۴۰ سوره آل عمران
?اَعوذُ باللّهِ مِنَ الشَّیطانِ الرَّجیم?
« هٰذٰا بَيٰانٌ لِلنّٰاسِ وَ هُدىً وَ مَوْعِظَةٌ لِلْمُتَّقِين»
این [قرآن ] براى مردم، بیانى، و براى پرهیزگاران رهنمود و اندرزى است.
(آل عمران/۱۳۸)
♦در این آیه می فرماید: «آنچه در آیات فوق گفته شد بیانیه روشنی است برای همه انسانها و وسیله هدایت و اندرزی است برای همه پرهیزکاران» (هذا بَیانٌ لِلنَّاسِ وَ هُدیً وَ مَوْعِظَةٌ لِلْمُتَّقِینَ).
یعنی در عین این که این بیانات جنبه همگانی و مردمی دارد تنها پرهیزکاران و افراد با هدف از آن الهام میگیرند و هدایت میشوند.
???
پیام ها:
♦1- قرآن، قابل فهم براى همهى مردم، در هر عصرى است. «بَيانٌ لِلنَّاسِ»
♦2- قرآن، براى همهى مردم، در همه زمانها و مكانهاست. «لِلنَّاسِ»
♦3- با آنكه قرآن براى عموم مردم است، ولى تنها افراد پرهيزگار و متّقى پند پذير هستند. «مَوْعِظَةٌ لِلْمُتَّقِينَ»
♦4- روحيّهى افراد در استفاده و بهرهمندى از آيات الهى مؤثّر است. «لِلْمُتَّقِينَ»
«تفسیر نمونه/ ذیل آیه 138، سوره آل عمران»
?اَعوذُ باللّهِ مِنَ الشَّیطانِ الرَّجیم?
« وَ لاٰ تَهِنُوا وَ لاٰ تَحْزَنُوا وَ أَنْتُمُ اَلْأَعْلَوْنَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِين»
و اگر مؤمنید، سستى مکنید و غمگین مشوید، که شما برترید.
(آل عمران/139)
شأن نزول:
در مورد نزول این آیه و چهار آیه بعد از آن روایات متعددی وارد شده که از آنها استفاده میشود این چند آیه دنباله آیاتی است که در باره جنگ احد داشتیم، و این آیات تجزیه و تحلیلی است روی نتایج جنگ احد، زیرا همانطور که گفتیم جنگ احد بر اثر نافرمانی و عدم انضباط نظامی جمعی از سربازان اسلام، در پایان به شکست انجامید و جمعی از شخصیتها و چهرههای برجسته اسلام از جمله «حمزه» عموی پیامبر ص، در این میدان شربت شهادت نوشیدند.
پیامبر ص، همان شب با یاران خود به میان کشتگان رفت و برای بزرگداشت ارواح شهداء بر سر جنازه یکایک آنها مینشست و اشک میریخت و طلب آمرزش مینمود، و سپس اجساد همه آنها در دامنه کوه احد در میان اندوه فراوان به خاک سپرده شد، در این لحظات حساس که مسلمانان نیاز شدید به تقویت روحی و هم استفاده معنوی از نتایج شکست داشتند این آیات نازل گردید.
???
تفسیر:
نتایج جنگ احد- در این آیه به مسلمانان هشدار داده، میگوید افراد بیدار همانطور که از پیروزیها استفاده میکنند از شکستها نیز درس میآموزند و در پرتو آن نقاط ضعفی را که سر چشمه شکست شده، پیدا میکنند و با برطرف ساختن آن برای پیروزی نهایی آماده میشوند، لذا آیه شریفه میفرماید: «و سست نشوید و غمگین مگردید شما برترید اگر ایمان داشته باشید» (وَ لا تَهِنُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ)
یعنی، شکست شما در حقیقت به خاطر از دست دادن روح ایمان و آثار آن بوده.
«تفسیر نمونه/ ذیل آیه 139، سوره آل عمران»
?اَعوذُ باللّهِ مِنَ الشَّیطانِ الرَّجیم?
« إِنْ يَمْسَسْكُمْ قَرْحٌ فَقَدْ مَسَّ اَلْقَوْمَ قَرْحٌ مِثْلُهُ وَ تِلْكَ اَلْأَيّٰامُ نُدٰاوِلُهٰا بَيْنَ اَلنّٰاسِ وَ لِيَعْلَمَ اَللّٰهُ اَلَّذِينَ آمَنُوا وَ يَتَّخِذَ مِنْكُمْ شُهَدٰاءَ وَ اَللّٰهُ لاٰ يُحِبُّ اَلظّٰالِمِينَ»
اگر به شما آسیبى رسیده، آن قوم را نیز آسیبى نظیر آن رسید؛ و ما این روزها[ى شکست و پیروزى ] را میان مردم به نوبت مى گردانیم [تا آنان پند گیرند] و خداوند کسانى را که [واقعا] ایمان آورده اند معلوم بدارد، و از میان شما گواهانى بگیرد، و خداوند ستمکاران را دوست نمى دارد.
(آل عمران/140)
♦در این آیه درس دیگری برای رسیدن به پیروزی نهایی به مسلمانان داده شده است که: «اگر به شما جراحتی رسید به آنها هم جراحتی همانند آن رسید» (إِنْ یَمْسَسْکُمْ قَرْحٌ فَقَدْ مَسَّ الْقَوْمَ قَرْحٌ مِثْلُهُ).
♦بنابراین، سستی و اندوه شما برای چیست؟! سپس اشاره به یکی از سنن الهی شده است که در زندگی بشر حوادث تلخ و شیرین رخ میدهد که هیچ کدام پایدار نیست، و «خداوند این ایام را در میان مردم بطور مداوم گردش میدهد» تا سنت تکامل از لابلای این حوادث آشکار شود (وَ تِلْکَ الْأَیَّامُ نُداوِلُها بَیْنَ النَّاسِ).
♦و سپس اشاره به نتیجه این حوادث ناگوار کرده، میفرماید: «اینها به خاطر آن است که افراد با ایمان، از مدعیان ایمان شناخته شوند» (وَ لِیَعْلَمَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا).
♦«و یکی از نتایج این شکست دردناک این بود که شما شهیدان و قربانیانی، در راه اسلام بدهید» (وَ یَتَّخِذَ مِنْکُمْ شُهَداءَ).
♦اصولا ملتی که قربانی در راه اهداف مقدس خود ندهد همیشه آنها را کوچک میشمرد اما به هنگامی که قربانی داد هم خود او، و هم نسلهای آینده او، به دیده عظمت به آن مینگرند.
♦در پایان آیه میفرماید: «خداوند ستمگران را دوست نمیدارد» (وَ اللَّهُ لا یُحِبُّ الظَّالِمِینَ) و بنابراین از آنها حمایت نخواهد کرد.
«تفسیر نمونه/ ذیل آیه 140، سوره آل عمران»